باستان شناسان و مورخان بر این باور دارند که ابتدای زندگی  انسان در کوهها شکل گرفته و هر فرهنگ  و تمدنی ریشه دردل کوه و سنگ دارد. در نزدیکی روستای تمتان غاری وجود دارد که قدمت اسکان انسانها در آن به ۴۰ هزار سال قبل بر میگردد.

روستای تمتان آثار تاریخی بارزش دیگری نیز از جمله قبور تاریخی و گور زیرزمینی دارد که در سفر به این منطقه بازدید از آن خالی از لطف نیست.

غار تمتمان یکی از کهن ترین سکونتگاه های انسان در شمال باختری ایران است که در ۲۰ کیلومتری شهر ارومیه قرار دارد و در نزدیکی روستای تمتان، یکی از روستاهای کردنشین و تاریخی از توابع  بخش نازلو چای واقع شده است. قدمت آن از نظر سکونت، به دوره غارنشینی انسانها (پارینه سنگی) بر می گردد.

پژوهش‌های «کارلتون استانلی کوون» انسان‌شناس امریکایی در سال ۱۹۴۹ میلادی نشان داد که این غار از ۴۰ هزار سال پیش مسکونی بوده است. در روبروی این غار، غار دیگری نیز وجود دارد که این می تواند نشانه هایی از زندگی جمعی و گروهی در غار تاریخی باشد.

این پژوهشگر در همین سال گمانه آزمایشی در کف غار باز کرد و از آن ۴۸ قطعه مصنوعات سنگی و ۲۷۶۶ قطعه استخوان و دندان جانوری شامل سمور، کفتار٬ روباه٬ اسبسانان٬ مرال٬ گاو وحشی٬ آهو٬ گوسفندسانان و چند نمونه دیگر را به دست آورد و برخی از آن ها را جهت مطالعه و بررسی بیشتر با خود به آمریکا برد.

مطالعات وی نشان می دهد که غار در دوره میانی پارینه سنگی جدید یعنی تاریخ تقریبا حدود ۴۰ هزارسال پیش مسکونی بوده است. کوون معتقد است این غار تنها در تابستان ها مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال تاریخگذاری وی مورد تردید برخی دیگر از پژوهشگران قرار گرفته است. علاوه بر این آنگونه که از سوی انسان شناسان انستیتو تحقیقاتی ­ اسمیت سوییان­ وابسته به دانشگاه کلمبیا ذکر شده است: اجداد انسان جدید برای نخستین بار از حدود ۴۰هزار سال پیش در منطقه شالیندار عراق در ۹۰کیلومتری جنوب غربی ارومیه زندگی می کردند. انسانش ناسان تاکنون هزاران آلات گوناگون و از جمله هفت اسکلت متعلق به انسان نئاندرتال را که صدهزار سال پیش از این زندگی می کرده، در یکی از غارهای آن منطقه کشف کرده اند.