دریاچه ارومیه یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دریاچه‌های شور جهان و از مهم‌ترین پهنه‌های آبی داخلی ایران به‌شمار می‌رود. این دریاچه در شمال‌غرب کشور، میان دو استان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی واقع شده و در گذشته با وسعتی حدود ۵۷۰۰ کیلومتر مربع و عمقی بیش از ۱۰ متر، مقام دومین دریاچه شور بزرگ جهان پس از دریای خزر را به خود اختصاص داده بود.

دریاچه ارومیه علاوه بر ارزش‌های زیست‌محیطی و اکولوژیکی، از منظر اقلیم‌شناسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز اهمیت بالایی دارد؛ این دریاچه زیستگاه گونه‌های نادر جانوری همچون آرتمیا اورمیاناست، که نقش کلیدی در زنجیره غذایی پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، پلیکان، کفچه‌نوک و مرغابی‌های وحشی دارد. همچنین، این دریاچه با تأثیرگذاری بر رطوبت نسبی، تعدیل دما، و چرخه آب منطقه‌ای، در تنظیم اقلیم ناحیه شمال‌غرب ایران نقش مهمی ایفا می‌کرد.

در سال‌های اخیر، به دلایلی همچون افزایش برداشت از منابع آبی سطحی و زیرزمینی، احداث بی‌رویه سدها بر روی رودخانه‌های ورودی، تغییر کاربری اراضی، افزایش سطح زیر کشت محصولات آب‌بر، و کاهش بارش‌ها در اثر تغییرات اقلیمی، دریاچه دچار کاهش شدید سطح و حجم آب شده و اکنون در آستانه خشکی کامل قرار دارد.

براساس داده‌های رسمی، سطح دریاچه در مقاطعی تا ۹۵ درصد نسبت به میانگین بلندمدت کاهش یافته و از حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب حجم آب در دهه ۱۳۷۰، به کمتر از یک میلیارد مترمکعب در سال‌های اخیر رسیده است.

خشکی دریاچه ارومیه نه‌تنها تهدیدی جدی برای زیست‌بوم منطقه است، بلکه آثار آن در قالب افزایش طوفان‌های نمکی، تهدید امنیت غذایی، مهاجرت زیست‌محیطی، تشدید بیماری‌های تنفسی و تغییرات اقلیمی محلی، مستقیماً زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

در این گزارش، ضمن بررسی وضعیت کنونی دریاچه ، دیدگاه‌های کارشناسان، و چالش‌های اجتماعی-اقتصادی مرتبط با آن، خواهیم پرداخت:

*تراز آب این دریاچه به سطح «غیرقابل اعلام» رسیده است!

معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور، در نشست خبری در مورد دریاچه ارومیه گفت: شوربختانه اکنون تراز آب به پایین‌ترین حد رسیده است و اگر از این نیز پایین‌تر رود، دیگر عددی اعلام نمی‌شود چرا که کمترین آمار ممکن همین عدد است.

وی، اضافه کرد که بر اساس آخرین داده‌ها در ۱۱ مرداد، تراز آب دریاچه ۱۲۶۹/۷۴ متر، وسعت آن تنها ۵۸۱ کیلومتر مربع و حجم آب موجود نیم میلیارد مترمکعب است. این رقم در زمان مشابه سال گذشته ۲ میلیارد مترمکعب بود.

احمدرضا لاهیجان‌زاده ، با اشاره به اینکه در صورت کاهش بیشتر سطح آب «دیگر عددی اعلام نخواهد شد»، هشدار داد: از نظر میدانی به‌دلیل گرما و تبخیر، وضع از ارقام فعلی هم بدتر خواهد شد و پیش‌بینی‌ها دربارهٔ خشکی کامل دریاچه تا پایان تابستان کاملاً درست است

*طرح خارجی ها برای احیا دریاچه ارومیه

استاندار آذربایجان‌غربی تصریح کرد: هفته گذشته ۵ جلسه در تهران درخصوص دریاچه ارومیه برگزار شد که در بخشی از این جلسات یک شرکت چینی و یک شرکت مشترک ایرانی-چینی-ژاپنی طرح‌هایی برای احیای دریاچه ارومیه ارائه دادند.

 رضا رحمانی اضافه کرد: طرح‌های این دو شرکت را بررسی خواهیم کرد ضمن اینکه کارشناسان دانشگاه ارومیه بزودی گزارشی از چرایی وضعیت دریاچه و راه‌های برونرفت از این وضعیت ارائه خواهندداد با این حال تغییر الگوهای کشت و شیوه آبیاری بسیار مهم است و حتی در صورت بازگشت دریاچه به شرایط عادی نیز باید مورد توجه قرار گیرند.

همچنین رحمانی در نشست رئیس‌جمهور با فعالان اقتصادی و اعضای شورای اداری استان، به ضرورت توجه ویژه دولت به احیای دریاچه ارومیه نیز اشاره کرده و یادآور شد: سیاست‌های احیای دریاچه باید از حوزه نرم‌افزاری تا اقدامات عملیاتی تقویت شده و وزارت جهاد کشاورزی باید با جدیت وارد عمل شود و شیوه‌های نوین آبیاری، کشت جایگزین، لایروبی نهرها و حمایت از کشاورزان منطقه باید در اولویت باشد و همچنین برنامه‌های باروری ابرها که با پیگیری ریاست‌جمهوری دنبال می‌شود، بسیار امیدبخش است